Η οδύσσεια ενός φορολογούμενου

Η οδύσσεια ενός φορολογούμενου
Της ΑΣΠΑΣΙΑΣ Κ. ΜΑΛΛΙΟΥ*
Κοιτάζοντας τον προϋπολογισμό του έτους 2009, διαπιστώνουμε ότι, παρ' όλο που η πρόβλεψη για τον ετήσιο ρυθμό ανάπτυξης περιορίζεται στο μάλλον αισιόδοξο, υπό τις τρέχουσες συνθήκες, ποσοστό 2,7%, εντούτοις η κυβέρνηση προγραμματίζει αύξηση φορολογικών εσόδων κατά 7,1 δισ. ευρώ.
Κατά την κυβέρνηση, τα φορολογικά έσοδα του κράτους θα αυξηθούν κατά το 2009, με -μεταξύ των άλλων- την εντατικοποίηση των ελέγχων και τη μείωση της φοροδιαφυγής. Κάθε καλόπιστος πολίτης θα σκεφθεί ότι, σε συνθήκες οικονομικής κρίσης, ο περιορισμός της φοροδιαφυγής, εκτός από κοινωνικά δίκαιος, πιθανόν να συνιστά και την ασφαλέστερη λύση για την αύξηση των δημόσιων εσόδων.
Ομως, κάθε συνεπής φορολογούμενος δεν θα έχει ίσως σκεφθεί ότι για τον περιορισμό της φοροδιαφυγής δεν αρκεί η κυβερνητική πρόθεση για εντατικοποίηση της εκτελεστικής εξουσίας.
Αλλά απαιτείται και η ουσιώδης συνδρομή της Δικαιοσύνης, η οποία, σε μια δημοκρατική κοινωνία, είναι απολύτως απαραίτητο να λειτουργεί ταχύτατα και απρόσκοπτα. Η ταχεία απονομή της διοικητικής δικαιοσύνης συνιστά τον θεμέλιο λίθο της βεβαιότητας του φόρου. Ολα αυτά θα ήταν απολύτως αυτονόητα, αν η φανταστική ιστορία που ακολουθεί δεν αποτύπωνε με πλήρη ακρίβεια τα όσα συμβαίνουν σήμερα:
Επιχειρηματίας που δραστηριοποιείται στην Αθήνα -ας τον ονομάσουμε Σωφρόνιο- υπέβαλε το 2008 δήλωση για τα οικονομικά αποτελέσματα της επιχείρησής του κατά την προηγούμενη διαχείριση (2007) και κατέβαλε τον αναλογούντα, με βάση τη δήλωσή του, φόρο εισοδήματος.
Μετά την πάροδο, τριών ετών, η φορολογική αρχή διενεργεί έλεγχο στα βιβλία και στοιχεία του Σωφρονίου για το οικονομικό έτος 2008.
Εκδίδονται εις βάρος του καταλογιστικές πράξεις φόρου εισοδήματος και ΦΠΑ. Επί των ποσών φόρου που καταλογίζονται με τις πράξεις αυτές, από τον χρόνο που σημειώνεται η παράβαση και μέχρι την ταμειακή οριστικοποίησή της, υπολογίζονται προσαυξήσεις 2% για τον φόρο εισοδήματος και 3% για τον ΦΠΑ για κάθε μήνα, οι οποίες σταματούν στο 200%. Ηδη, στο έτος 2011, κατά το οποίο διενεργήθηκε ο φορολογικός έλεγχος, επειδή έχει τη βαθιά πεποίθηση ότι αδικείται, ο Σωφρόνιος αποφασίζει την άσκηση προσφυγών σε διοικητικό πρωτοδικείο κατά των καταλογιστικών εις βάρος του πράξεων.
Ο συμβιβασμός
Επισκέπτεται έναν αξιόπιστο συνάδελφο δικηγόρο, ο οποίος ενώ τον βεβαιώνει ότι κατ' αρχήν έχει δίκιο, εντούτοις είναι διστακτικός για την άσκηση των προσφυγών. Επιμένει να υποστηρίζει ότι ένας καλός συμβιβασμός είναι αποτελεσματικότερος από την προσφυγή στη Δικαιοσύνη.
Ο Σωφρόνιος αρχίζει να μπερδεύεται.
Εχει αμφιβολίες για τις ικανότητες του συναδέλφου.
Τελικά, έχοντας την πεποίθηση ότι η Δικαιοσύνη αποτελεί το εγγυημένο καταφύγιό του, δίνει εντολή στον συνάδελφο και οι προσφυγές ασκούνται εντός του 2011.
Τα χρόνια περνούν, ο Σωφρόνιος ρωτά και ξαναρωτά τον συνάδελφο τι γίνεται με την υπόθεσή του.
Ο συνάδελφος ψύχραιμα του απαντά να έχει υπομονή.
Μετά την πάροδο τριών περίπου ετών, πιστεύοντας ότι ο συνάδελφος έχει κάνει κάποιο λάθος, ο Σωφρόνιος επισκέπτεται και δεύτερο συνάδελφο, ο οποίος επίσης τον διαβεβαιώνει ότι απλά πρέπει να έχει υπομονή.
Εχοντας δύο διαβεβαιώσεις, αποφασίζει να περιμένει, ενώ οι εις βάρος του προσαυξήσεις τρέχουν.
Η αναμονή διακόπτεται μετά τεσσεράμισι χρόνια.
Ο συνάδελφος ειδοποιεί τον Σωφρόνιο ότι η υπόθεσή του συζητείται.
Η δίκη γίνεται το 2015 και γεμάτος αγωνία περιμένει την απόφαση.
Μετά την πάροδο περίπου ενός έτους, ο συνάδελφος του ανακοινώνει ότι εκδόθηκε απόφαση, όχι όμως οριστική, αλλά προδικαστική, με την οποία διατάσσεται η φορολογική αρχή να συμπληρώσει τον φάκελο δικογραφίας, με στοιχεία που δεν είχε προσκομίσει κατά την αρχική εκδίκαση.
Ο Σωφρόνιος αναρωτιέται γιατί η διοίκηση δεν ήταν επιμελής.
Ο συνάδελφος του λέει και πάλι να έχει υπομονή και αυτός -τι άλλο να κάνει;- περιμένει. Υπομονή στην υπομονή, περνούν άλλα τέσσερα χρόνια μέχρι να εκτελεστεί η προδικαστική απόφαση και να γίνει νέος προσδιορισμός για την εκδίκαση της υπόθεσής του στο διοικητικό πρωτοδικείο.
Κατά το έτος 2019, ο Σωφρόνιος πληροφορείται από τον δικηγόρο του ότι η υπόθεσή του ξαναδικάζεται. Προσπαθεί να θυμηθεί το αντικείμενό της. Ελέγχει τα υπομνήματα και περιμένει το αποτέλεσμα της δίκης.
Το έτος 2020, ο συνάδελφος του ανακοινώνει ότι εκδόθηκε η απόφαση και ότι επιτέλους δικαιώθηκε.
Ο Σωφρόνιος πανευτυχής συγχαίρει τον εαυτό του για την επιμονή και την υπομονή του και πιστεύει ότι η περιπέτεια του, έστω και μετά την πάροδο σχεδόν δεκατριών ετών, τερματίστηκε με επιτυχία.
Το Δημόσιο
Μετά από λίγους μήνες, ο συνάδελφος τον πληροφορεί ότι το Δημόσιο άσκησε έφεση. Ο Σωφρόνιος εφησυχάζει από τη διαβεβαίωση του συναδέλφου ότι η άσκηση της έφεσης δεν έχει για εκείνον δυσμενές οικονομικό αποτέλεσμα.
Για τα επόμενα περίπου δύο χρόνια, ξεχνάει την υπόθεση.
Το 2022, η έφεση του Δημοσίου δικάζεται και με έκπληξη ο Σωφρόνιος πληροφορείται ότι το Δημόσιο κέρδισε την υπόθεση.
Η έκπληξή του μετατρέπεται σε έντονη οργή, όταν, σε εκτέλεση της απόφασης του εφετείου, καλείται να καταβάλει όχι μόνο το ποσό των φόρων που του είχε καταλογιστεί αλλά αυτό το ποσό προσαυξημένο και κατά 200%, επειδή η πάροδος του χρόνου οδήγησε το ποσοστό της προσαύξησης στο ανώτατο όριό της (200%).
Εξαλλος, δίνει αμέσως εντολή στον συνάδελφο να ασκήσει αίτηση αναίρεσης κατά της απόφασης του εφετείου.
Πράγματι το έτος 2022 ασκείται η αναίρεση.
Αυτή προσδιορίζεται για το έτος 2024 και ο Σωφρόνιος, ο οποίος στο μεταξύ έχει στερηθεί τα κεφάλαια κίνησης της επιχείρησής του, πιστεύει ότι εντός ολίγου η περιπέτειά του επιτέλους τελειώνει.
Πιέζει τον δικηγόρο του να μελετήσει την υπόθεση, ο συνάδελφος ήρεμα του απαντά να μην ανησυχεί, διότι θα έχουν αρκετό χρόνο να προετοιμαστούν.
Δυο-τρεις ημέρες πριν από τη δικάσιμο, ο συνάδελφος ειδοποιεί τον Σωφρόνιο ότι ο εισηγητής αναβάλλει την υπόθεση για έξι μήνες.
Εκπληκτος, υπομένει.
Την παραμονή της νέας δικασίμου, πληροφορείται νέα αναβολή και μετά, στην επόμενη δικάσιμο, και πάλι νέα αναβολή.
Αναβολή στην αναβολή, η υπόθεσή του εκδικάζεται τελικά το έτος 2027.
Το 2028, ο Σωφρόνιος πληροφορείται ότι η εφετειακή απόφαση αναιρέθηκε και ότι κέρδισε την υπόθεσή του.
Αγκαλιάζει τους συνεργάτες του και, ανακουφισμένος, σκέφτεται τα χρήματά του, τα οποία θα του επιστραφούν και τα οποία θα βοηθήσουν την επιχείρησή του να αναπτυχθεί.
Η χαρά του εξαφανίζεται όταν ο συνάδελφος τον ενημερώνει ότι, με την έκδοση της αναιρετικής απόφασης, η υπόθεσή του θα γυρίσει στο εφετείο για να ξαναδικαστεί στην ουσία της.
«Ποια ουσία;» σκέφτεται ο Σωφρόνιος. «Αυτή χάθηκε εδώ και χρόνια».
Η έφεση ξαναδικάζεται το έτος 2030.
Η απόφαση εκδίδεται το έτος 2031.
Ο Σωφρόνιος κερδίζει.
Ο δικηγόρος του τον πληροφορεί ότι πιθανόν το Δημόσιο να ασκήσει εκ νέου αναίρεση και ότι θα παραδώσει τον φάκελό στην κόρη του, που είναι πλέον συνάδελφός του, διότι ο ίδιος αποφάσισε να συνταξιοδοτηθεί...
Ποιος από εμάς πιστεύει ότι ο απελπισμένος Σωφρόνιος, γηραιότερος πλέον κατά 23 χρόνια, θα έχει ακόμη το κουράγιο να είναι συνεπής φορολογούμενος και όχι φοροφυγάς; Συμπεράσματα
Από το φανταστικό αυτό παράδειγμα, το οποίο αντικατοπτρίζει με απόλυτη ακρίβεια τις σημερινές συνθήκες απονομής δικαιοσύνης σε φορολογικές υποθέσεις, συνάγονται δύο συμπεράσματα:
*Πρώτον, ότι η δραματική αυτή κατάσταση δεν μπορεί να οφείλεται σε μεμονωμένες περιπτώσεις δικαστών που δεν εκτελούν σωστά το έργο τους, αλλά σε δομικά προβλήματα, η επίλυση των οποίων έπρεπε να αποτελεί την κύρια, αν όχι τη μοναδική -λόγω σοβαρότητας- προτεραιότητα του σημερινού κράτους δικαίου.
*Δεύτερον, η φοροδιαφυγή δεν καταπολεμείται μόνο με εξαγγελίες για εντατικοποιήσεις φορολογικών ελέγχων περιορίζεται όταν απονέμεται άμεσα δικαιοσύνη όταν ο φορολογούμενος έχει την εδραία πεποίθηση ότι η φορολογική του υποχρέωση θα διαγνωστεί με δικαστικές εγγυήσεις, αποτελεσματικά, στον κρίσιμο χρόνο και όχι μετά την πάροδο τουλάχιστον 20 ετών.

* Η ΑΣΠΑΣΙΑ Κ. ΜΑΛΛΙΟΥ είναι δικηγόρος και διευθύντρια του νομικού περιοδικού «Δελτίο
Φορολογικής Νομοθεσίας»,
www.dfn.gr
ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ - 30/11/2008
http://www.enet.gr